تاریخچه بورس در ایران

فعالیت بورس در ایران چطور آغاز شد؟

ایده تشکیل بورس در ایران به اوایل سده چهارده شمسی بر می گردد، یعنی سال ۱۳۱۵ که برای اولین بار به درخواست دولت ایران، مطالعاتی توسط فردی بلژیکی به نام «وان لوترفلد» در زمینه‌ی تأسیس بورس صورت گرفت و حتا طرح قانونی آن نیز ایجاد شد؛ اما به دلیل آغاز جنگ جهانی دوم و نامناسب بودن شرایط، برای مدت بیش از دو دهه به تعویق افتاد.

در سال ۱۳۴۱، گروهی در وزارتِ بازرگانی صنایع و معادنِ وقت به وجود آمد و موافقت نامه ی اولیه تأسیس بورس اوراق بهادار تنظیم گشت. در همین سال، هیئتی از بورس بروکسل برای مشارکت در راه‌اندازی بورس به ایران دعوت شد. در سال ۱۳۴۵، تشکیل بورس سهام به عنوان قانون در مجلس تصویب و اجرای آن به بانک مرکزی ابلاغ شد. سرانجام، در پانزده بهمن ۱۳۴۶، اولین معامله های بورس در ایران با ورود سهام بانک صنعت و معدن، به طور رسمی انجام گرفت.

دوره اول بورس در ایران را می توان تا قبل از وقوع انقلاب اسلامی، یعنی تا سال ۱۳۵۷، در نظر گرفت که طی مدت ۱۱ سال، تعداد بنگاه های اقتصادی و شرکت های فعال در بورس به بیش از صد شرکت می رسد و حجم معاملات نیز تا ۱۵۰ میلیارد ریال افزایش می یابد.

پس از انقلاب، دوره دوم آغاز می شود، که به دلیل وضعیت ناپایدار و اعتصاب هایی که در واحدهای تولیدی رخ می دهد، بورس ایران تقریباً به حالت تعطیل در می آید. همچنین، با ایجاد سازمان صنایع ملی ایران، بسیاری از بانک ها، شرکت ها و صنایع در اختیار دولت گذاشته می شود، به طوری که تا سال ۱۳۶۷ تعداد بنگاه های اقتصادی پذیرفته شده در بورس تقریباً به نصف کاهش می یابد. در این سال ها، شرایط جنگی عامل بسیار مهم رکود بازار بورس محسوب می شود.

دوره سوم بورس در ایران از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۸۳

با اتمام جنگ هشت ساله و با توجه به سیاست گذاری های تازه اقتصادی، فعالیت بورس مجدداً مورد توجه قرار می گیرد. در این سال ها، با افزایش خصوصی سازی، تعداد شرکت های پذیرفته شده در بورس افزایش چشم گیری پیدا می کند و تا سال ۱۳۸۳ به ۴۲۲ شرکت می رسد. همچنین، در این دوران، بورس اوراق بهادار تهران به عضویت کامل فدراسیون جهانی بورس و اوراق بهادار (FIBV) در می آید.

در آذر سال ۱۳۸۴، یکی از قوانین مهم تاریخ بورس ایران به نام «قانون بازار اوراق بهادار» تصویب می شود که به موجب آن برخی نواقص و ایراداتِ اولیه برطرف شده و بخش های نظارتی و عملیاتی در بورس از هم تفکیک می شوند. به عبارت دیگر، سازمانی تحت عنوان «سازمان بورس و اوراق بهادار» تشکیل می شود که نقشِ نهاد نظارتی بورس را بر عهده دارد.

بورس ایران از سال ۱۳۸۴ تاکنون

از سال ۱۳۸۴ تاکنون نیز بورس ایران فراز و فرودهای گوناگونی داشته است که از جمله آن ایجاد سامانه معاملات برخط، یکشنبه سیاه و رکورد بیشترین افزایش شاخص است.

در حال حاضر، چهار بورس اصلی، یعنی بورس اوراق بهادار تهران، بورس کالای ایران، فرابورس ایران و بورس انرژی ایران زیرنظر سازمان بورس و اوراق بهادار فعالیت دارند و تعداد سهام داران هم به طرز بی سابقه ای افزیش یافته است.